Tip-1 Diyabetin Genetik Altyapısı
Öncelikle Prof Dr Şükrü Hatun’un önemli notu ile yazıya başlamak isteriz.
Tek yumurta ikizi ise ihtimal %50’den az iken, HLA benzer ikizde ise ihtimal % 15’dir.
Yani bu %50’den düşük ihtimal yalnızca tek yumurta ikizleri için geçerli.
Tip-1 diyabeti önlemek mümkün olmadığı için kardeşlerde risk analizi yaptırmaya gerek yok.
Ailesel Yatkınlık
Tip-1 diyabetin (şeker hastalığı) toplumdaki sıklığı 1/300 iken ailesinde tip-1 diyabet olan bireylerdeki sıklık 1/20 olmaktadır. Tek yumurta ikizlerinde yapılan bir çalışmada ikizinde tip-1 diyabet olan çocuklarda tip-1 diyabet çıkma olasılığı %50 düzeyinden az çıkmaktadır.
Doku Grupları
Tip-1 diyabet genellikle HLA DR3-4 ve DQ2-3 doku grupları ile yakın ilişki gösterir. Ancak farklı binlerce tip arasında çok karmaşık ve kompleks birliktelikler mevcut olabilmektedir. Henüz tam olarak tarama testi amacıyla kullanılabilecek bir doku gruplaması netleştirilememiştir.
İnsülin Geni
Özellikle timus kaynaklı insülin gen ürünlerinin baskınlığının diyabet açısından koruyucu olabileceği ve düşük risk göstergesi olabileceği hayvan deneylerinde gösterilmiştir.
Tip 1 Diyabet ve Çevresel Faktörler
Çeşitli çevresel faktörlerin vücutta farklı dokulara karşı antikor üretimini uyarması bilinen bir durumdur. Örneğin Çölyak hastalığı böyle durumlara bir örnektir. Tahıllarla alınan Gluten, vücutta bağırsaklara karşı antikor oluşturur ve hastalık meydana gelir. Tip-1 diyabet için de buna benzer durumlar olabilmektedir.
Virüsler
Viral infeksiyonlar otoimmüniteyi tetikleyebilir. Eğer kişinin kendisinde bir otoimmün hassasiyet mevcut ise bu kişilerde diyabet ortaya çıkabilir. Doğumda anneden alınan kızamık hastalığının net ve açık olarak Tip-1 diyabete (özellikle Tip/1 A Diyabete) neden olduğu bilinmektedir. Doğumsal kızamık hastalığı Tip-1 diyabetin yanısıra, başka birçok otoimmün hastalığa neden olabilir. Özellikle yüksek risk teşkil eden HLA DR3-4 gibi doku gruplarına sahip bireylerde, yıllar sonra diyabet ortaya çıkabilir. Kızamıktan başka yine başka bir virus olan enterovirus ile olan doğumsal infeksiyonlarda Tip-1 A diyabet meydana getirebilir. Enterovirusa bağlı ortaya çıkan β-beta hücrelerine karşı otoimmünite ve diyabetin muhtemelen virus ile ana rahminde (intrauterin dönemde) karşılaşmasıyla olduğu düşünülmektedir. Coxackie A virüsünde ki bir protein ile Glutamik Asit Dekarboksilaz enzimi arasında çok yakın bir benzerlik olmasının bu otoimmünitede önemli rol oynadığı düşünülmektedir. Coxackie A virüsüne karşı vücutta oluşan antikorlar aynı zamanda Glutamik Asit Dekarboksilaz enzimine karşıda yıkıcı etki gösterir ve Tip-1 diyabet ortaya çıkar.
Aşılar
Çok merkezli büyük çalışmalarda rutin aşılamaların ya da bunların farklı zamanlarda ki uygulamalarının diyabetin ortaya çıkışı ya da ilerlemesinde hiçbir şekilde etkisinin olmadığı gösterilmiştir.
Diyet
Anne sütü ile beslenmenin tip-1 diyabet açısından koruyucu olduğu çalışmalar ile gösterilmiştir. İnek sütünün ise antikor üretimini tetikleyebileceği bildirilmiştir. Ancak başka çalışmalarda da anne sütü alımı ile tip/1 diyabet arasında hiçbir bağ olmadığı bildirilmektedir. DAISY çalışması inek sütüne erken geçiş ile tip-1 diyabet arasında hiçbir anlamlı ilişki olmadığını göstermiştir. Bu çalışmalar çok farklı yönlerde ve bazen çelişen bulgular vermekte olsa da, genel olarak bebeklerin erken dönemde anne sütünden kesilerek inek sütüne başlamaları önerilmemektedir. Vitaminlerin genel olarak antioksidan etkileri nedeniyle aynen anne sütü gibi tip-1 fiyabet açısından koruyucu olabileceği düşünülmektedir.
Tip-1 Diyabette Hastanın Kendine Ait Nedenleri (Humoral Otoimmünite)
İnsülin
İnsüline karşı antikorlar Tip 1 Diaybetli hastalarda çok erken zamanlarda ortaya çıkmaktadır. Daha dışarıdan şnsülin tedavisi başlanmadan dahi antikorlar saptanmaktadır. Ancak insülin antikorlarının tek başına varlığı tip-1 diyabete has bir bulgu olmaktan uzaktır. tip-2 diyabet nedeniyle de insülin tedavisi alan hastalarda bu antikorlar oluşmaktadır.
Glutamik Asid Dekarboksilaz (GAD)
Tip-1 diyabet açısından en önemli antikorlardan biridir. Stiff Man Sendromu adı verilen ve Purkinje hücrelerine karşı gelişen antikorlar ile kendini gösteren bir hastalıkda da oluşan antikorlar aynı zamanda GAD enzimine karşıda reaksiyon gösterirler. Ancak Stiff Man Sendromu çok nadir bir durumdur ve Tip 1 Diyabetli hastaların pek azında bu durumun eşlik ettiği görülür. (Kaynak: diasurg.com)
Sevgili Esra Avcı iki çocuğum da tip 1 olduğu için ailesel yatkınlığın ilk teşhiste incelenmesi mümkünmüydü diye hep kafa yordum.Kızıma 2009 da teşhis konduğunda oğlum 5 yaşındaydı onunda risk taşıdığı üzerinde durulmadı.Halbuki kızımdan önce yeğenim ve kuzen çocuğu olmak üzere iki tip1 li yakınımızda vardı.2014 te oğluma da tip1 teşhisi kondu.Hal böyle olunca ben ailesel yatkınlığımız olduğunu düşünüyorum.Acaba diyabet ortaya çıkmadan önleyici yada çıkış zamanını öteleyici bir tedavi söz konusu olabilir miydi.