Kyoto Üniversitesi Hastanesi, 2025’te iPS (induced pluripotent stem) hücrelerinden üretilmiş pankreas hücre şeritlerinin bir tip-1 diyabetli nakledilmesini başardı. Bu Japonya’daki ilk klinik uygulamalardan biri.
Japonya’da Kyoto Üniversitesi Hastanesi, laboratuvarda üretilen iPS (indüklenmiş pluripotent kök) hücrelerinden yapılmış adacık hücre şeritlerini (OZTx-410) bir tip-1 diyabetlinin karın duvarına yerleştirmiş.
Amaç: Bu hücreler vücutta tutunsun, gerektiğinde çıkarılabilsin ve insülin üretimine katkı versin. Ameliyat güvenle tamamlanmış ve bu araştırmaya dahil olan ilk tip-1 diyabetli kısa sürede taburcu edilmiş.
🔬 Japonya’da Ne Yapıldı?
Kyoto University Hospital ve ortakları, laboratuvarda üretilmiş kök hücrelerden (iPS hücreleri = “indüklenmiş pluripotent kök hücreler”, yani erişkin bir hücrenin embriyonik türden bir hücre gibi yeniden programlanması) pankreas adacık hücrelerine dönüştürülmüş özel şeritler geliştirdi. Bu şeritlerin adı: OZTx‑410.
Daha sonra bu şeritler cerrahi olarak karın duvarı içine yerleştirildi. Yani doğrudan karaciğere damar yoluyla verilmedi. “Şerit” biçiminde bir implant olarak alt dokuya yerleştirildi.
👥 Araştırmaya Dahil Olan Tip-1 Diyabetlinin Durumu
Bu ilk insan denemesi “faz 1/1b” güvenlik çalışması olarak planlandı. İlk tip-1 diyabetlinin bilgileri ise şöyle paylaşılmış;
- 2001 yılında tip-1 diyabet tanısı almış. Yani nakil yapıldığı 2025 yılında yaklaşık 24 yıldır diyabetli.
- Tip-1 diyabet yönetim geçmişi: Tip-1 diyabet teşhisinden bu yana insülin tedavisi alıyor. Kaynaklarda kişinin insülin pompası, kalem veya kapalı döngü sistemi kullanıp kullanmadığı belirtilmemiş. Ancak bu çalışma kapsamındaki katılımcıların çoğunun yoğun insülin tedavisi (MDI) veya pompa kullanan bireyler olduğu biliniyor.
- Nakil: Şerit yerleştirme cerrahisi Şubat 2025’te gerçekleştirildi. İlk ay takiplerinde ise “ciddi güvenlik sorunu yok” olarak açıklandı.
🧩 Neden Şerit? Ve Japonya’da Kök Hücre Tedarik Sorunu?
Geçmişte adacık hücre nakilleri genelde pankreasa yakın ya da karaciğer portal venine üzerinden yapılırdı. Ancak Japonya’da yaşanan başlıca iki sorun vardı:
- Japonya’da, organ bağış sayısının sınırlı olması nedeniyle donör adacık transplantlarının yaygınlaşması zor. Bu nedenle iPS hücre kaynaklı adacık üretimi, adacık kaynağı problemi için uzun vadeli bir çözüm olabilir.
- Damar yolu nakilleri sırasında implant takibi zor olabilir ve çıkarma imkânı sınırlı olabilir.
Bu nedenle Japon ekip:
- iPS hücreleriyle “kaynağı bol” bir hücre teknolojisine yöneldi.
- Ve bu hücreleri şerit formunda karın duvarına yerleştirerek “izlenebilir ve gerekirse çıkarılabilir” bir yaklaşım benimsedi.
Bu strateji “kök hücre tedarik sorunu + nakil bölgesi güvenliği” gibi iki temel engeli bir arada ele alıyor.
🎯 Sorun:
iPS hücreleri laboratuvarda üretildiği için, hastanın kendi hücreleri değiller.
Bu yüzden bağışıklık sistemi onları “yabancı doku” olarak tanıyabiliyor ve saldırıya geçiyor.
Yani nakil reddi (immune rejection) riski var.
🧩 Çözüm:
Kyoto Üniversitesi’ne bağlı CiRA (Center for iPS Cell Research and Application) ve ortak kuruluşlar, “iPS hücreden üretilmiş beta hücrelerin bağışıklık baskılama gerektirmeden kullanılabileceği versiyonlar” üzerine genetik modifikasyon araştırmaları yürütüyor.
Kyoto ekibi bağışıklık sistemini tamamen bastırmak yerine “yarı koruyucu + kısmi tolerans” yaklaşımı uyguluyor.
1️⃣ Fiziksel mikro-koruma: Hücre şerit (cell sheet) yöntemi
- Hücreleri klasik kapsülleme yerine çok ince tabakalar (şeritler) halinde karın iç zarına yerleştiriyorlar.
- Bu yöntem hücrelerin çevresinde hafif bir “doğal doku bariyeri” oluşturuyor.
- Bu bariyer hücrelerin kana insülin salgılamasına izin veriyor ama bağışıklık hücrelerinin saldırmasını kısmen engelliyor.
- Yani tamamen kapalı değil ama “yarı geçirgen bir siper” gibi.
2️⃣ İmmün baskılama (low-dose immunosuppression)
- Nakil yapılan hastalar düşük doz takrolimus ve benzeri ilaçlar kullanıyor.
- Klasik organ naklindeki gibi yüksek doz değil, sadece “immün tolerans eşiği” kadar.
- Amaç bağışıklığı sıfırlamak değil, “yeni hücreye alışmasını sağlamak”.
3️⃣ Uzun vadeli çözüm için planlanan genetik koruma
- Kyoto Üniversitesi’nin iPS merkezi CiRA, aynı zamanda HLA düzenlenmiş (HLA-edited) iPS hücre hatları geliştiriyor.
- HLA (Human Leukocyte Antigen) genleri, bağışıklık sisteminin “ben” veya “yabancı” kararı verdiği kimlik kartı gibi çalışır.
- Bu genleri laboratuvarda düzenleyerek, hücreleri “herkese uyumlu” hale getirmeyi hedefliyorlar.
- Bu sayede ileride bu hücrelerin reddedilmeden kullanılabileceği öngörülüyor.
📌 Özetle Kyoto yaklaşımı:
“Hücreleri kısmen koruyoruz, kısmen bağışıklığı yumuşatıyoruz; gelecekte genetik düzeyde ‘herkese uyumlu’ hale getireceğiz.”
👨🔬 Araştırmayı Yürüten Bilim İnsanları
Bu çalışmanın arkasında özellikle şu kişiler ve kurumlar öne çıkıyor:
- Daisuke Yabe – Kyoto Üniversitesi, Diyabet Bilimi ve İç Hastalıkları Bölümü. Bu çalışmanın baş araştırmacılarından.
- Center for iPS Cell Research and Application (CiRA) – iPS hücre teknolojisinin merkezi ve bu projenin hücre üretim kaynağı.
- Orizuru Therapeutics – OZTx-410 şeridini üreten tıbbi startup şirketi.
- Ayrıca iPS hücre teknolojisinin temelini atan ve Nobel Ödülü sahibi Shinya Yamanaka gibi öncüler, bu tür projelerde altyapı sağlayan bilim insanları arasında.
Bu ekiplerin ortak hedefi: “Tip-1 diyabette beta hücre kaybını durdurmak ya da yeniden insülin üretebilen hücrelerle yer değiştirmek.”
📊 Son Açıklanan Veriler
- İlk nakil güvenle tamamlandı. Kişi hastaneden taburcu edildi ve nakil sonrası bir ay içinde ciddi güvenlik sorunu bildirilmedi.
- Çalışma protokolü: Üç tip-1 diyabetlide uygulanması planlanmış. Bu ilk kişininse 40’lı yaşlarda bir kadın olarak bildirildi.
- Henüz “insülin tamamen kesildi”, “C-peptid yükseldi” gibi etkinlik verileri yayımlanmadı. Takip süresi devam ediyor.
- Protokolde yer alan takip süresi: birincil güvenlik değerlendirmesi için 1 yıl, toplam izlem süresi 5 yıla kadar.
🧭 Bu Araştırma Neden Önemli?
- iPS hücrelerinden üretilmiş adacık hücrelerin şerit implant formunda insanlarda uygulanması dünya çapında ilk örneklerden biri.
- Donör hücre tedarik sorununa kök hücre teknolojisiyle çözüm arıyor.
- Karın duvarı implantı gibi çıkarılabilir/izlenebilir bir yerleşim, güvenlik açısından önemli.
- Etkinlik verileri henüz tam olmasa da “geç-yeni dönemin” başlangıcı olarak değerlendiriliyor.
💙🩵Belki bugün insülinsiz değiliz ama bu alanda atılan her bilimsel adım, yarının bugünden farklı olabileceğini gösteriyor.💙🩵
📚 Kaynaklar
1️⃣ Kyoto Üniversitesi Hastanesi – Resmî Klinik Duyuru (İlk hasta nakli bildirimi, Nisan 2025)
🔗 https://diabendonutri.kuhp.kyoto-u.ac.jp/contents/images/2025/04/iPIC_20250414_en_ver2.pdf
2️⃣ Orizuru Therapeutics – OZTx-410 ürün duyurusu (15 Nisan 2025)
🔗 https://orizuru-therapeutics.com/en/newsroom/20250415124/
3️⃣ Japan Times / Osaka Times – Haber: “Kyoto hospital succeeds in iPS sheet transplant” (15 Nisan 2025)
🔗https://www.japantimes.co.jp/news/2025/04/15/japan/ips-sheet-transplant/
4️⃣ CiRA Foundation (Shinya Yamanaka ekibi) – iPS hücrelerden güvenli adacık üretimi üzerine rapor (10 Mayıs 2024)
🔗 https://www.cira.kyoto-u.ac.jp/e/pressrelease/news/240510-130000.html
5️⃣ Derleme Makalesi – “iPSC and ESC-derived islet cell transplantation trials” (2025, Journal of Diabetes Investigation)
